هدف از انتظار!

در خصوص اعتقاد به مهدویت و ظهور منجی جهانی دو هدف را می‌توان بررسی كرد: اوّل هدف عملی‌ كه بر این باور مترتّب است؛ یعنی اگر به ظهور مهدی اعتقاد داشته باشیم، چه كار باید بكنیم. دسته دوم اهدافی است كه به لحاظ نظری و گرایشی بر این اعتقاد مترتّب است كه به این لحاظ می‌تواند پاسخی دیگر به چرایی بحث انتظار باشد؛ یعنی باید منتظر بود؛ زیرا انتظار واقعی این اهداف را در جان آدمی به ارمغان می‌آورد كه این‌جا به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌كنیم:

1. تحقّق خوف و رجای معقول در تمام تلاش‌های اجتماعی.

1 ـ 1. رجای معقول (خوش‌بینی به آینده بشر)

درباره آینده بشر نظرات مختلف است. برخی می‌گویند شر و فساد و بدبختی، لازمه لاینفك حیات بشری است و لذا زندگی بی‌ارزش است و عاقلانه‌ترین كارها خاتمه دادن به حیات و زندگی است. برخی هم معتقدند: بشر در اثر پیشرفت حیرت‌‌آور تكنیك و ذخیره كردن انبارهای وحشتناك وسایل تخریبی، به مرحله‌ای رسیده كه بیش از یك گام با گوری كه با دست خود كنده فاصله ندارد؛ در حالی كه در منظر ما، ریشه فسادها و تباهی‌ها نقص روحی و معنوی انسان است. انسان هنوز دوره جوانی و ناپختگی را طی می‌كند و خشم و شهوت بر او و عقلش حاكم است. انسان بالفطره در راه تكامل فكری و اخلاقی و معنوی پیش می‌رود. نه شر و فساد لازم لاینفك طبیعت بشر است و نه جبر تمدّن، فاجعه خودكشی دسته جمعی را پیش خواهد آورد؛ بلكه جریان مبارزه حقّ و باطل ادامه می‌یابد و جلو می‌رود تا آن‌جا كه در نهایت منجر به حكومت عدل حضرت مهدی(عج) خواهد شد و چنین نیست كه زحمات اصلاحگران به سرانجام نرسد.

انسان در حالت عادی وقتی فراوانی ظلم و فساد و غلبه ظاهری ظالمان را در جهان می‌بیند، گاه با خود می‌اندیشد كه آیا می‌توانیم در مقابل این موج عظیم كاری از پیش ببریم و وعده ظهور به ما می‌گوید كه همه كارهای شما به سرانجام می‌رسد: وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ (انبیا (21)

1 ـ 2. خوف معقول ( امید واهی نداشتن به تلاش‌های خود):

وعده منجی جهان در عین حال به ما می‌گوید كه به تلاش‌های خودتان فی نفسه امید نامحدود نداشته باشید؛ یعنی از خودتان انتظار نداشته باشید كه كلّ عالم را به تنهایی اصلاح كنید. اقدامات شما شرط لازم برای اصلاح جهانی است؛ امّا شرط كافی نیست؛ یعنی خلاصه جامعه بشری در سیر تكاملی‌اش از مهدی بی‌نیاز نخواهد بود.

2. توجّه به كیفیت به جای توجّه به كمیت:

در تلاش‌های اجتماعی آن‌چه مهم است، تقویت فرهنگی و معنوی جبهه حق است كه این اقدام كیفی است، نه كمّی؛ یعنی آن‌چه مقدّمه ظهور است این نیست كه به لحاظ شناسنامه‌ای تعداد مسلمانان یا شیعیان افزایش یابد؛ بلكه آن‌چه اولویت بیش‌تری دارد، این است كه انسان‌ها تشنه حقیقت و عدالت شوند؛ پس تعداد یاران اوّلیه و اصلی حضرت شاید كم باشد؛ امّا چنان‌كه گفتیم، به لحاظ كیفیت در زمره برترین انسان‌هایند كه هر یك می‌تواند انقلابی در جان‌ها ایجاد كند. به تعبیر یكی از بزرگان، یاران مهدی(عج) اشخاصی از سنخ امام خمینی(ره) یا بالاتر از او خواهند بود. در واقع این‌كه خوبان هم باید به نهایت كار خود برسند، تاكید مهمّی است بر این‌كه بیش از كمّیت به كیفیت باید اندیشید.

هدف انتظار در روایات

ما در بحث انتظار مستقیماً به سراغ متون اصلى اسلامى رفته و لحن گوناگون روایاتى را كه روى مسأله «انتظار» تأكید مى‏كند مورد بررسى قرار مى‏دهیم تا از هدف اصلى آگاه شویم. اكنون با دقّت به این چند روایات توجّه كنید!

كسى از امام صادق علیه السلام پرسید چه مى‏گویید درباره كسى كه داراى ولایت امامان است؛ و انتظار ظهور حكومت حق را مى‏كشد و در این حال از دنیا مى‏رود؟ امام علیه السلام در پاسخ فرمود:

هو بمنزلة من كان مع القائم فى فسطاطه- ثمّ سكت هنیئه‏- ثمّ قال هو كمن كان مع رسول اللّه صلى الله علیه و آله و سلم؛ او همانند كسى است كه با رهبر این انقلاب در خیمه او (ستاد ارتش او) بوده باشد- سپس كمى سكوت كرد- و فرمود مانند كسى است كه با پیامبر اسلام (در مبارزاتش) همراه بوده است.

این مضمون در روایات زیادى با تعبیرات مختلفى نقل شده است:

در بعضى «بمنزلة الضّارب بسیفه فى سبیل اللّه؛ همانند شمشیر زنى در راه خدا».

و در بعضى دیگر «كمن قارع مع رسول اللّه بسیفه؛ همانند كسى است كه در خدمت پیامبر با شمشیر بر مغز دشمن بكوبد.»

در بعضى دیگر «بمنزلة من كان قاعداً تحت لواء القائم؛ همانند كسى است كه زیر پرچم قائم بوده باشد.»

و در بعضى دیگر «بمنزلة المجاهد بین یدى رسول اللّه؛ همانند كسى است كه پیش روى پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم جهاد كند.»

و در بعضى دیگر «بمنزلة من استشهد مع رسول اللّه صلى الله علیه و آله و سلم؛ همانند كسى است كه با پیامبر شهید شود.»

این تشبیهات كه در مورد انتظار ظهور حضرت مهدى (عج) در این روایات وارد شده بسیار پر معنى و روشنگر این واقعیّت است كه یك نوع رابطه و تشابه در میان مسأله «انتظار» و «جهاد» و مبارزه با دشمن، در آخرین شكل خود، وجود دارد. (دقّت كنید!)

در روایات متعدّدى نیز انتظار چنین حكومتى را داشتن، به عنوان‏  بالاترین عبادت معرفى شده است. این مضمون در بعضى از احادیث، از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم و در بعضى از حضرت على علیه السلام نقل شده است؛ از جمله در حدیثى مى‏خوانیم كه پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:

«افضل اعمال امّتى انتظار الفرج من اللّه عزّوجلّ؛ بالاترین اعمال امّت من انتظار فرج از ناحیه خدا كشیدن است.»

و در حدیث دیگرى از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم مى‏خوانیم:

«افضل العبادة انتظار الفرج»

این حدیث اعم از این كه انتظار فرج را به معنى وسیع كلمه بدانیم، و یا به مفهوم خاص یعنى انتظار ظهور مصلح جهانى باشد، اهمّیّت انتظار را در مورد بحث ما روشن مى‏سازد. این تعبیرات همگى حاكى از این است كه انتظار چنان انقلابى همیشه توأم با یك جهاد وسیع دامنه‏دار است.

و اگر اعتقاد و انتظار حكومت جهانى مهدى به صورت ریشه‏دار حلول كند، سرچشمه دو رشته اعمال دامنه دار خواهد شد (زیرا اعتقادات سطحى ممكن است اثر آن از گفتار و سخن تجاوز نكند امّا اعتقادات عمیق همیشه آثار عملى گسترده‏اى به دنبال خواهد داشت)؛ این دو رشته اعمال عبارتند از:

ترك هرگونه همكارى و هماهنگى با عوامل ظلم و فساد، و حتّى مبارزه و درگیرى با آنها از یك سو؛ و خودسازى و خودیارى و جلب‏

آمادگیهاى جسمى و روحى و مادّى و معنوى براى شكل گرفتن آن حكومت واحد جهانى و مردمى، از سوى دیگر.

و خوب كه دقّت كنیم مى‏بینیم هر دو قسمت آن كاملًا سازنده و عامل تحرّك و آگاهى و بیدارى است.

با توجّه به مفهوم اصلى «انتظار»، معنى روایات متعدّدى كه درباره پاداش و نتیجه كار منتظران نقل شده بخوبى درك مى‏شود.

اكنون مى‏فهمیم چرا منتظران واقعى گاهى همانند كسانى شمرده شده‏اند كه در خیمه حضرت مهدى علیه السلام یا زیر پرچم او است، یا كسى كه در راه خدا شمشیر مى‏زند یا به خون آغشته شده یا شهید گشته است.

فرآوری: فاطمه زین الدینی

بخش مهدویت تبیان     

منابع:

چگونگی انتظار و وظیفه ما، شهید مرتضی مطهری

حکومت جهانی مهدی، آیت الله مکارم شیرازی

سایت شهید آوینی